top of page
    • 22 Kas 2020
    • 3 dakikada okunur

Vücudumuzdaki Ekosistemden Beynimize

Birçok insana göre bağırsaklarımızın görevi sadece sindirimle ilgilidir. Fakat bundan çok daha fazlası vardır. Bağırsağın da içinde bulunduğu enterik sinir sistemine ikinci beynimiz denildiğini duymuşsunuzdur. Peki bu kavramın kaynağı nedir? Nasıl beynimizi ve davranışlarımızı etkileyebilir? Başlamadan önce bazı kavramları hatırlatalım.

  1. Mikrobiyota Nedir?

İnsanlar dahil birçok canlının vücudunda barınan mikroorganizma topluluğudur. İnsan vücudunda yaklaşık olarak 100 trilyon mikrobiyal birey vardır. Bu bireyler duygu durumumuzu, iştahımızı, bağışıklık tepkimizi gizliden gizliye etkiler.

  1. Nöropod Hücreleri Nedir?

Bağırsak epitel hücrelerinden sinaps oluşturma görevine sahip olanlardır. Bağırsak ortamından beyne duyusal sinyalleri nörotransmisyon ile nöronlara iletirler. Nörotransmisyon ise sinapslarda nöronlar ve hedefleri arasındaki bilgi aktarımı sürecidir.

Nöropod hücresi

Beyin ve bağırsak arasındaki ilişkiye önce yapısal olarak bakalım. Beyinden bağırsağa uzanan vagus siniri; beyin, mikrobiyota ve bağırsak arasındaki bir yoldur. Bu yoldan ilerleyen hormon ve nörotransmitter gibi kimyasal iletiler mikrobiyotadaki faydalı veya zararlı mikroorganizmalar tarafından etkilenebilir.

Mikroorganizmalar bunu nasıl yapar?

  1. Beyni etkileyebilecek bağışıklık sistemi hücrelerini etkileyebilirler.

  2. Bağırsağa salgıladıkları maddeler beyne doğrudan gitmek için kan damarlarına sızabilir.

  3. Vagus sinirini uyarmak için bağırsak zarındaki nöropod hücrelerini harekete geçirebilirler.

  4. Bağırsaktaki enteroendokrin hücrelerini aktive ederek vücudun her yerine hormon gönderebilirler.

Örneğin bazı bağırsak bakterileri tarafından üretilen triptofan proteini serotonin için önemli bir yapı taşıdır. Beynin triptofan kaynağı mikrobiyota tarafından sağlanabilir.

Bu mikroorganizmaların davranışlarımızla alakası nedir?

Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar bağırsaktaki mikrobiyotanın beyni etkileyebildiğini gösterdi. Bazı etkilerin ise Parkinson hastalığına, otizme, anksiyeteye ve depresyona sebep olabileceği tespit edildi. İnsan bağırsağı yaklaşık 100 milyon sinir hücresiyle kaplıdır. Bu, bağırsak mikrobiyotamızın neden ruh hâlimiz üzerinde etkisi olabileceği fikri konusunda bize yardım edebilir.

Yapılan çalışmalara göre serotonin ve dopamin metabolizmasından sorumlu bazı mikroorganizmaların eksikliğinin depresyona yol açtığı bulundu.

Diğer bir çalışmada ise bağırsak mikroorganizmalarından arınan farelerin arınmayanlara göre strese dayanıklılığının azaldığı; mikroorganizmalar aynı farelere transfer edildiğinde strese dayanıklılıklarının arttığı gözlemlendi.

Birçoğumuz karnımızda bir sunum öncesinde ağrı, önemli kararlar vermeden önce sanki bir içgüdü hissederiz. . Bağırsaklarımız beynimizde ortaya çıkan duyguları yansıtır.

Bağırsak mikrobiyotasındaki değişikliklerin ve duygusal davranışların etkileri üzerine yapılan çalışmaların çoğunda bu etkiler vagus siniri kesildikten sonra artık görülmemiştir.

Beynimizle iletişim kuran ve zihin durumumuzu etkileyen bağırsak bakterileri mutluysa biz de mutluyuz aslında. Çünkü bakteri beslendiğinde, sonucunda oluşan metabolitler vagus siniri yoluyla beyne gider. Beyne giden metabolitlerden bazıları nöronları etkileyebilecek maddeler olabilir ve dolayısıyla beyin fonksiyonlarına etki eder.

Bunların sonucunda anlıyoruz ki bağırsak mikrobiyotamızı değiştirmek zihin sağlığımız üzerinde önemli etkilere sahip olabilir. Bu şekilde endişenin azalabileceğini, stresin iyileşebileceğini ve diğer duygudurum bozukluklarımızda değişiklikler gerçekleşebileceğini görüyoruz.

Mikrobiyotamızdaki bakteriler dünyayı nasıl algıladığımızı, davranışlarımızı değiştiriyor ve sinir bilim açısından keşfedilecek daha fazla şey bizi bekliyor. Düşüncelerimizi saran bazı sorular beliriyor zihnimizde.

Vücudumuzdaki bu ekosistemin iyi veya kötü olarak değişmesinde etkisi olan başka faktörler de var mı? Bu ekosistemdeki mikroorganizmaların birbirleriyle arasındaki ilişki nasıl işliyor? Bizi manipüle etmeleri mümkün mü? Bu mikroorganizmaların dolaylı ya da direkt olarak etkiledikleri diğer organlarımızda süreçler nasıl gerçekleşiyor?

Gelecekte bu konuyla ilgili birçok yeni bilgiler ve belki de bu yoldan beslenen yeni tedavilerle karşılaşacağız. Belki bu yeni tedavileri bulanlar aramızdan biri olur, kim bilir.

Yazar: Semanur Yalçın

Editör: Ceren Müşerref Şelte

Referanslar

Azab, M. (2019, August 07). Gut Bacteria Can Influence Your Mood, Thoughts, and Brain. Retrieved November 04, 2020, from https://www.psychologytoday.com/us/blog/neuroscience-in-everyday-life/201908/gut-bacteria-can-influence-your-mood-thoughts-and-brain

The Brain-Gut Connection. (n.d.). Retrieved November 04, 2020, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/the-brain-gut-connection

Butler, M., Cryan, J., & Dinan, T. (2019, February 9). Man and the Microbiome: A New Theory of Everything? Retrieved November 04, 2020, from https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-clinpsy-050718-095432

Kaelberer, M., Rupprecht, L., Liu, W., Weng, P., & Bohórquez, D. (2020, February 19). Neuropod Cells: The Emerging Biology of Gut-Brain Sensory Transduction. Retrieved November 04, 2020, from https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-neuro-091619-022657

Pennisi, E. (2020, May 11). Meet the ‘psychobiome’: The gut bacteria that may alter how you think, feel, and act. Retrieved November 04, 2020, from https://www.sciencemag.org/news/2020/05/meet-psychobiome-gut-bacteria-may-alter-how-you-think-feel-and-act

Wanucha, G. (2018). The Gut Microbiome and Brain Health. Retrieved November 04, 2020, from http://depts.washington.edu/mbwc/news/article/the-gut-microbiome-and-brain-health

bottom of page