Bilimin ve sanatın yolu tarih boyunca sık sık kesiştiği su götürmez bir gerçektir. Bu kesişim durumu günümüzde bambaşka bir boyuta vararak Agar sanatı ile adeta bütünleşmiştir.
Agar Sanatı Nedir?
Agar sanatı, bilinen diğer ismi ile mikrop sanatı, renkli mikroorganizma kültürlerinin belirli bir düzen ve renk uyumu içerisinde kullanılarak yapılan resimlerdir. Bu mikroorganizmalar bakteri, protista veya maya hücrelerinden genellikle doğal renkleri sayesinde seçilirler fakat bazı durumlarda genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalar kullanılabilir veya flüoresan proteinleri ile istenilen renkler tasarlanıp morötesi ışık yardımı ile istenilen renkler gösterilebilir.
Tabii ki bu mikroorganizmalar sadece renklerine göre değil yaşayabildikleri uygun pH aralığı, uygun sıcaklık ve uygun nem oranı gibi faktörlere göre de seçilmektedir. Tüm bu faktörlere bağlı olarak seçilen mikroorganizmalar “boya malzemesi” olarak kullanılarak petri kabını adeta bir “tablo” haline dönüştürüyor.
Tarihte bilinen ilk Agar tablolarını yapan kişi bir fizikçi ve mikrobiyolog olan ve aynı zamanda penisilinin antibiyotik özelliğini keşfederek çoğumuzun hayatını kolaylaştırmış Alexander Fleming’dir. Fleming, aynı zamanda amatör düzeyde bir ressamdı, kendi çapında sulu boya ve benzeri şeyler ile resimler yapardı. Fleming’in aynı zamanda mikroorganizmalar ile resimler yaptığını ise çok fazla kişi bilmezdi. Fleming’in ne zaman, nasıl ve ne için bu resimlere başladığı bilinmemekle beraber bu mikroorganizmalı resimleri yaparken birçok farklı tür keşfetmiş, bulmuş, yetiştirmiş ve toplamıştır. Fleming, bu yetiştirdiği ve düzensiz olarak etrafa saçtığı petri kaplarından sadece yeni renkler elde etmemiş, aynı zamanda penisilin ve lizozomu da keşfederek, bir sanatçının ruhuna sahip bir bilim insanının iki dalda da çok önemli işler başarabileceiğini kanıtlamış ve bilim ile sanatın arasındaki çizgileri neredeyse yok etmiştir.
Alexander Fleming’in yaptığı Agar sanat eserleri
Agar Sanatında Çoğunlukla Kullanılan Mikroorganizmalar ve Metotlar
Tür olarak çoğunlukla Bacillus subtilis (Kahverengi), Chromobacterium violaceum (mor), Escherichia coli (Şeffaf tonlar), Micrococcus luteus (sarı), Micrococcus roseus (pembe), Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa (Kahverengi), Pseudomonas fluorescens (Mavi-yeşil flüoresan), Serratia marcescens (pembe veya turuncu), Staphylococcus aureus (sarı), Saccharomyces cerevisiae (sarı-beyaz) Aspergillus flavus (sarı-yeşil sporlar), Aspergillus ochraceus (sarı), Aureobasidium pullulans (siyah), Candida sake, Candida sporları (beyazımsı tonlar), Cladosporium herbarum (koyu kahverengi), Cladosporium resinae, Epicoccum nigrum (sarı, turuncu, kırmızı, kahverengi ve siyah) türleri kullanılır. Yeterli inkübasyondan sonra bir Agar sanat eserini korumak için mikrop kültürü epoksi ile kapatılır.
Aradhita Parasrampuria’nın eseri olan Aramızdaki Mikroplar”
“Kış ve bahar savaşı”, Ana Tsitsishvili
“Sarı vizyonum!”, Bornali Bhattacharjee
Dünya Agar Sanatı Yarışmaları
ASM (American Society for Microbiology) Her yıl dünya çapındaki mikrobiyologların katıldığı bir Agar sanatı yarışmaları düzenlemekte ve kazanan sanat eserlerini sosyal medya üzerinden duyurmaktadır. ASM, 2018 yılına kadar en iyi ilk üç eser ve halk oylaması birincisini duyururken, 2018 yılından itibaren Profesyonel dal, Maker dal ve Çocuk resimleri olmak üzere üç farklı daldaki en iyi üç eser ile birlikte halk oylaması birinciliğini duyurmaya başladı. Önceki yıllarda birinciliği ve halk oylaması birinciliğini kazanmış türk bilim insanlarının eserleri de vardır. NEB (New England Biolabs)’den Mehmet Berkmen, Maria Peñil ile birlikte 2015 yılı agar sanat yarışmasında “Neurons” adlı eserleri ile birinci olurken aynı yıl “Cell to Cell” isimli eserleri ile birlikte halk oylaması birinciliğini kazanmıştır. 2016 yılında ise İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Mikrobiyoloji Bölümünden Barış Halaç, Sevgin Can, M. Cemal Adiguzel ve Nilufer Erzaim, “Bacterial Shadow of Wolf” isimli eserleri ile halk oylaması birincisi olmuştur.
“Nöronlar”, Mehmet Berkmen, Maria Peñil.
“Hücreden Hücreye”, Mehmet Berkmen, Maria Peñil
“Kurdun Bakteriyel Gölgesi “, Barış Halaç, Sevgin Can, M. Cemal Adiguzel, Nilufer Erzaim
Yazar: Efe Korkmaz
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar:
Asm agar art contest: Previous winners. (n.d.). Retrieved April 30, 2021, from https://asm.org/Events/ASM-Agar-Art-Contest/Previous-Winners
Dunn, R. (2010, July 11). Painting with Penicillin: Alexander FLEMING’S Germ Art. Retrieved April 30, 2021, from https://www.smithsonianmag.com/science-nature/painting-with-penicillin-alexander-flemings-germ-art-1761496/
5- Palermo, E. (2015, October 22). Microbe masterpieces: Scientists create cool art from bacteria. Retrieved April 30, 2021, from https://www.livescience.com/52549-microbiology-agar-art-competition.html
Ekşi, Y. (2016, October 20). Mikrobiyoloğun rüyası: Agar Sanatı. Retrieved April 30, 2021, from https://www.bilimma.com/mikrobiyologun-ruyasi-agar-sanati/
“Meet the Microbes”. Microbial Art. Retrieved April 30, 2021.