Bugünkü yazımızın konusu zararlı alg patlamaları ancak öncelikle alg patlamalarını tanımlamamız durumun anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Alg patlamaları alg türlerinin hızlı bir şekilde artması olarak tanımlanabilir. Bu artış sonrası algler deniz, dere ve göllerin üst yüzeylerini kaplayabilirler. Bazen renk değişimi görülse de hepsinde görülmez. Bazı patlamalar diğer canlılara besin sağlayabilirken bazıları ise insan da birlikte olmak üzere bütün ekosisteme zarar verebilir. Bu zararlara örnek olarak insanlarda solunum yolu rahatsızlıkları, balık ölümleri, deniz tabanındaki canlıların güneş ışınlarının engellenmesinden dolayı ölümü verilebilir.
Zararlı alg patlamaları dediğimiz olay ekosistemi kötü yönde etkileyen alg patlamalarıdır. Bu alg patlamalarının ekonomiye, sosyal etkinliklere ve ekosisteme zarar veren etkileri görmezden gelinemez. Kaydedilen bazı patlamaları ve etkilerini az sonra inceleyeceğimiz Çin ,Türkiye ,Umman Denizi ve Basra Körfezi örnekleriyle daha ayrıntılı bir biçimde ele alacağız.
TÜRKİYE 2009 Ekim ve 2010 Eylül arasında İstanbul Haliç’te yürütülen çalışmalarda aylık ve haftalık örnekler alınarak mevcut ve gelecekteki durum için değerlendirmeler yapılmıştır. Elde edilen verilere göre zararlı olabilecek 23 tür tespit edilmiştir. En zararlı patlamaların bahar sonu ve yaz döneminde Haliç’in üst ve orta katmanlarında gerçekleştiği kaydedilmiştir. Ardı sıra yaşanan patlamalar renk değişimine de sebep olmuştur. Makale, artan organik madde miktarı ile ileride zararlı organizmaların artabileceği ,buna bağlı olarak zararlı patlamaların tekrar yaşanabileceğini açıkça vurgulamaktadır. Güncel olarak Türkiye’yi ele almak gerekirse derelerimizde, göllerimizde ve denizlerimizde alg patlamaları ve bunların zararları sıkça görülmektedir.
ÇİN 2008 Yaz Olimpiyatları sırasında Qingdao kıyılarında gerçekleşen ve 13.000-30.000 km2 alana yayılan yeşil alg patlaması bütün dünyanın dikkatini üzerine çekmiştir. Yelken yarışmalarının da yapılacağı alana sıçrayan bu patlamanın önüne geçilebilmek için Çin büyük bir mücadele vermiş, 16.000 kişi 2500’ü aşkın deniz aracıyla temizlik çalışmalarına katılmıştır. Bu alg patlamaları öncelikle Qingdao’nun 150 km açığında görülmüş mevsimlik rüzgarlar ve okyanus akıntıları ile kıyı kesimlere ulaşmıştır bu sırada 90 ila 300 katı büyüklüğe ulaşmıştır. Yapılan çalışmalarda durumun kaynağının Çin’in hızla artan su kültürü sektörü ve şehirleşme olduğu görülmektedir. Sucul kültürde kullanılan gübreler alglerin besin kaynağı da olabildiği için alg üremesine katkıda bulunmaktadır. Aynı şekilde bu alanlarda kullanılan gübrelerin bir kısmının da su baskınları aracılığıyla deniz ekosistemine katıldığı tespit edilmiştir. Şehirleşme ise denize dökülen atık su miktarını artırırken, atık suların içerisinde bulunan zararlı organizmalar da patlamalara neden olabilmektedir.
UMMAN DENİZİ ve BASRA KÖRFEZİ Umman Denizi ve Basra Körfezi; kırılgan bir ekosisteme, yüksek kirlenme riskine, coğrafi ve ekonomik olarak önemli bir konuma sahip bir bölge olduğu için zararlı alg patlamalarından oldukça kaçınılmaya ve patlamaların önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Son yıllarda küresel ısınma sebebiyle artan patlama sayıları ve bu patlamaların rüzgar ve akıntılar nedeniyle hızlı yayılımı su kalitesini ve biyolojik aktiviteyi tehdit eden önemli sorunlardır. Bu sorunlara örnek vermek gerekirse toplu balık ölümleri, insanlarda solunum yolu hastalıkları, kötü koku ve yüksek kirlenmeye bağlı olarak su arıtma fabrikalarının arıtım zarlarında meydana gelen hasarlar sayılabilir.
Sorunların kaynağına inen bilim insanları çevredeki insan faaliyetlerinin patlamaları önemli ölçüde etkilediğini ortaya koymuştur. Sekiz milyon varil Kuveyt petrolünün denize dökülmesi , Körfez Savaşı, petrokimya fabrikalarından ve kanalizasyondan çıkan kirli suyun denize dökülmesi bu faaliyetlere birkaç örnektir.
Bir diğer sorun zehirli patlamaların sudaki oksijen miktarını azaltması ve sıcaklığı değiştirmeleri nedeniyle gerçekleşen ekolojik hasardır. Sayısal olarak ele almak gerekirse 1976-2004 arasında gerçekleşen 66 zararlı patlamanın 3’te 1’i balık ölümüne neden olmuştur. Bu ölümler sadece ekolojik zararlarla kalmamış balıkçılık sektörüne de zarar vermiştir. Aynı zamanda mercanların %95’inin de ölümüyle sonuçlanmıştır.
Arıtma fabrikalarının yaşadığı sorunlar yadsınamaz derecede büyük ekonomik kayıplara neden olmuştur. Üretimde yaklaşık %40’lık bir düşüşün yanında arıtılan suyun kalitesi de düşmüştür. Bunun yanında fabrikaların sahip olduğu yüksek maliyetli ve hassas filtreler kullanılmaz hale gelmiştir. Bu tip durumlarda yüksek miktarda zararlı alg patlamaları fabrikaların kapatılmasına bile yol açabilmektedir.
İklim değişikliği ile artan zehirli alg patlamaları doğal miraslarımıza zarar verdiği gibi ekonomi ve diğer birçok alanda ağır bedeller ödetmektedir. Bunun önüne geçilebilmesi su kaynaklarımızda düzenli tetkikler yapılmalı ve bilim insanları önderliğinde çözüm yolları araştırılmalıdır.
Yazar: Deniz Yılmaz
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Al Shehhi, M. R., Gherboudj, I., & Ghedira, H. (2014). An overview of Historical Harmful algae blooms outbreaks in the Arabian Seas. Marine Pollution Bulletin, 86(1-2), 314-324. doi:10.1016/j.marpolbul.2014.06.048
Sun, S., Wang, F., Li, C. et al. Emerging challenges: Massive green algae blooms in the Yellow Sea. Nat Prec (2008). https://doi.org/10.1038/npre.2008.2266.1
TAS, S., & YILMAZ, I. (2015). Potentially harmful microalgae and algal blooms in a eutrophic Estuary in Turkey. Mediterranean Marine Science, 16(2), 432. doi:10.12681/mms.1042
Comments