Prof. Chris Thomas-University of York
Lynx UK Trust adlı çevreci oluşum bugünlerde Britanya kırlarına 10-30 kiloluk büyük kedilerin salınıp salınmaması konusunda bir anket düzenlemekte. Bu anketten çıkacak sonuca göre İngiltere ve İskoçya Doğal Miras kurumlarınca harekete geçilip deneme amaçlı birey salma aşamasına geçecek. Anketle birlikte bu konuya karşıt görüşler de ortaya çıktı. Bir kesim bu tüylü kulaklı, sevimli koca kediciklerin ormanlarda dolaşırken bir yandan da ormanları tehdit eden geyiklerin sayısını kontrol etmesine sıcak bakarken; karşıt görüştekiler bu acımasız etçillerin koyunları, yerli türleri tehdit edeceğini ve evcil hayvan sahiplerini, hatta ebeveynleri sürekli diken üstünde tutacağını düşünüyor.
İnsanların tarafsızca karar vermesini sağlayacak bilgi açık biçimde sunulumuş değil.
Avrasya vaşağı
Olası artılar ve eksiler neler?
Olumlu yanlar
Avrasya vaşağı(Lynx lynx) yaklaşık on bin yıl boyunca Büyük Britanya’da yaşamış ve muhtemelen büyük oranda insan etkisiyle İsa’dan sonra 700lü yıllarda Britanya’dan silinmiş bir tür. Yani bu bölgenin yerlisi ve aslında Avrupa Habitatlar Yönetmeliği‘ne göre Büyük Britanya devleti yönettiği bölgedeki tehdit altındaki türlerin rehabilitasyonu ve tükenmiş türlerin yeniden doğaya salınması üzerine çalışmalar yapmak zorunda.
Vaşakları Britanya’ya yeniden getirmenin olası yararları arasında ekosistemin daha “doğal” hale gelmesi ve ekoturizm gelirlerinin artması gösteriliyor. Vaşaklar, sayısı çok fazla olduğunda orman örtüsüne zarar veren geyik popülasyonunu kontrol altında tutarak hem ormanların kendilerini doğal olarak yenilemelerini sağlayacaklar hem de ormancılık faaliyetlerine harcanan parayı azaltacaklar. Daha hızlı büyüyen orman altı ve bitki örtüsü kuş çeşitliliğini olumlu yönde etkileyecek. Vaşaklar bunun yanında tavşan ve munjak geyiği gibi Britanya’ya sokulmuş ve işgalci hale gelmiş hayvan türlerini avlayarak popülasyonlarını kontrol altında tutacak.
İnsanlara yönelik vaşak tehdidi ise önemsenmeyecek kadar az.
Kulağa ikna edici geliyor.
Olumsuz yanlar
Az önce bahsedilen faydaların tamamı tam olarak gerçekleşmeyebilir ve gerçekten de büyük riskleri mevcut.
Avrupa’da yapılan çalışmalar gösteriyor ki vaşaklar tarafından avlanan geyik sayısı ormanların devamlılığının doğal olarak sağlanabilmesini gerektiren seviyenin çok altında. Orman yenilenmesinin engellenmesini baş zanlısının kızıl geyik olduğu İskoçya’da bu fayda etkisini daha da az gösterecek gibi çünkü vaşaklar kızıl geyikten çok karacaları avlamayı tercih ediyor.
Çalışmalar koyun yetiştiriciliğinin yaygın olmadığı bölgelerde vaşaklar tarafından öldürülen evcil hayvan vakalarının oldukça nadir olduğunu gösteriyor fakat Norveç’te yapılan bir araştırma yaz döneminde vaşakların karacaların iki katı kadar koyun avladığını göstermiş. Koyun dolu Britanya’da buna da dikkat edilmeli.
Vaşakların kalan son 1300 orman tavuğunu avlamasının Kraliyet Kuş Koruma Cemiyeti’ni mutsuz edeceği de aşikâr.
Alternatifi yok mu?
Koruma çabaları sayesinde İber vaşağının sayısı üç yüzü buldu, fakat birçoğu İspanya otoyollarında ölmekte
Avrasya vaşağı Avrupa’daki büyük kedilerden en az tehdit altında olanı ve sayısı kıta Avrupası’nda yükselmeye devam etmekte. Yüz binlerce Sterlin’i neden yeryüzündeki en çok tehdit altında bulunan kedilerden biri olan İber vaşağı(Lynx pardinus) için harcamayalım ki? İber vaşağı günümüzde İspanya ve Portekiz’e hapsolmuş durumda, fakat ataları yaklaşık yüz otuz bin yıl önce doğudan gelen Avrasya vaşağı tarafından yerinden edilmeden önce tüm Avrupa’da (Britanya dahil) yaşıyordu.
Orijinal Britanya vaşağının en yakın akrabası gibi gözüken, gerçekten tehdit altındaki tavşan avcısı İber vaşağını Britanya’ya getirmek daha iyi bir yol değil mi?
Çeviri: Batuhan Çağrı Yapan
Kaynak: Thomas C.(2015) Should the lynx be reintroduced to Britain? retrieved http://www.bbc.com/news/science-environment-3181320