Önceki yazımızda Akşehir Gölü’nü işlemiştik. Maalesef Akşehir Gölü’nün kurumasıyla ilgili yeni durumları haberlerde de görmüşsünüzdür. Şu an ortasından araçla geçilebilecek kadar kurumuş bir gölden bahsediyoruz. Haberleri görmediyseniz güncel durum için aşağıdaki referanslar kısmına göz atabilirsiniz.
Akşehir Gölü’nden fazla uzaklaşmadan hemen yanındaki Eber Gölü’ne geçiyoruz şimdi. Bu iki gölümüz arasında eskiden ekolojik olarak son derece önemli olan doğal bir su kanalı bulunmaktaydı. Gelin bu su kanalının hikayesine daha yakından bakalım.
Taşköprü Çayı adı verilen bu doğal su kanalı binlerce yıldır Eber ile Akşehir gölleri arasında dengeyi sağlıyordu. Taşkın dönemlerinde Eber Gölü’ndeki suyu Akşehir Gölü’ne getirirdi. Bu yüzden Akşehir Gölü için önemli bir su kaynağıydı. Hatta Akşehir Gölü’ndeki bazı balıklar yumurtlama sezonlarında Eber Gölü’ne bu çay ile göç ederlerdi. Peki, ne oldu da Taşköprü Çayı artık işlevsiz kaldı?
Devlet Su İşleri (DSİ) 1990 yılında Eber Gölü’nde bir tarımsal sulama projesi başlattı. Doğal su kanalını regülatör ile kapattırıp onun yerine Eber Gölü’ndeki suyu tarımsal sulama için kullandırmaya başladı. 1990’lardan beri bu uygulamanın zararlarından dolayı sıklıkça uyarılan DSİ ise bu durumla ilgili bir işlem yapmadı. Şu an Akşehir Gölü’nün kurumasındaki en büyük etkenlerden birisi de budur.
Eber Gölü’nün kuruması ise ona asıl suyu getiren Akarçay ile bağlantılıdır. Akarçay doğal su yolu, sanayi atıklarının ve Afyonkarahisar kanalizasyonunun en sonunda döküldüğü nehirdir. Akarçay’ın Eber Gölü’ne dökülmesi sonucunda ise gölde büyük bir kirlenme oluşuyor. Bu artan kirlilikle bozulan göl ekosisteminde bitki türü sayısı giderek azalıyor. Eber Sarısı’nın (Termopsis turcica) bölgenin endemik türü olması bölgedeki bitki çeşitliliğinin önemini gösterir.
Eber Sarısı (Termopsis turcica)
Göl kirliliği balık ve kerevit sayısını da ciddi ölçüde etkiliyor. Balık ve kerevit hem bölge halkı için önemli bir geçim kaynağı hem de kuşlar için yiyecek kaynağıdır. Eber Gölü, göçmen kuşların Afrika-Sibirya göç yolu arasında dinlenebilecekleri nadide bir göldür. Ne yazık ki son yıllardaki besin sorunu göçmen kuşların sayılarını ve tür çeşitliliklerini etkileyecektir. Göçmen kuşların yanı sıra gölde yerel kuş türleri de bir hayli fazla. 18 takıma ait 46 familyadan 145 kuş türü bölgede tespit edilmiştir.
Eber Gölü’nde diğer birçok gölde olduğu gibi su ve yağış yetersizliği de var. Son yıllarda artan sıcaklıkların göllerin yüzey alanlarında gerçekleşen buharlaşmayı arttırdığı düşünülüyor ama bu duruma dair herhangi bir sayısal veri yoktur. Sonuçta su ve yağış yetersizlikleriyle göl sulak alanında sırasıyla tuzlanma, çoraklaşma ve kuruma oluşacağı 2005 yılındaki bir çalışma ile belirtilmiştir.
1990’lardan beri birçok kez Eber Gölü’nün bu gidişat ile kuruyacağı belirtilmiştir. Sorun yetkililerin göller kuruyuncaya kadar bir işlem yapmamasıdır. Türkiye’deki kuraklığın en beşeri sorunu belki de plansız tarımsal sulamadır. DSİ’nin de bu durumun önünü açması zaten yağış yetersizlikleriyle kurumaya meyilli sulak alanlarımıza bir tehdittir. Göllerimizin geleceği düşünülmezse, sadece çıkarlar için harcanırsa ileride bir gölden bahsetmek muğlaktır.
Yazar: Zeynep Fesiha Yavuz
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Çağlav, A. T. Eber Gölü Sempozyumu. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 9-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1007055
Çağlav, A. T. Eber Gölü Bataklık Olmamalı… Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 28-29. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1007071
Köle, M. M., Ataol, M., & Erkal, T. (2016). Eber ve Akşehir gölleri’nde 1990-2016 yılları arasında gerçekleşen alansal değişimler. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 13-14. https://www.researchgate.net/profile/Mmurat-Kale/publication/325145921_Eber_ve_Aksehir_Golleri’nde_1990-2016_Yillari_Arasinda_Gerceklesen_Alansal_Degisimler/links/5afa96eca6fdccacab16b2e2/Eber-ve-Aksehir-Goellerinde-1990-2016-Yillari-Arasinda-Gerceklesen-Alansal-Degisimler.pdf
Türnüklü, Z. (2017). Eber Gölü (Afyonkarahisar) Kuş Faunası (Master’s thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/23977
Eber Sarısı’nı koparmanın cezası 60 bin lira. Anadolu Ajansı. (2019, May 9). https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/eber-sarisini-koparmanin-cezasi-60-bin-lira/1474073
Akşehir Gölü tamamen kurudu. TRT Haber. (2021, September 5).
OzcelikMurat –Murat Özçelik kendi çalışması, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=90941355