Sinekkuşlarının dünyayı nasıl gördüğünü anlamaya çalışarak renk görüşünün farklı bir boyutunu keşfedelim. Araştırmacılar sinekkuşlarının renk görüş yeteneğini hayretle inceleyerek insanların, kuşlara ve diğer birçok hayvana kıyasla renk körü sayılabileceğinden bahsediyor.
1. Selasphorus platycercus
Tetrakromasi renkleri görmek için dört tip koni hücresine sahip olma durumudur ve erken omurgalılardan itibaren gelişmiştir. Tetrakromat olan sinekkuşların dört tip renk konisine sahip olması, morötesi yeşil ve morötesi kırmızı gibi renkleri içeren morötesi spektrum da dahil olmak üzere daha geniş bir renk yelpazesini ayırt etmelerine izin verir. İnsanlar ise çoğu primat gibi trikromatiktir. Yani renkleri görmek için üç tip koni hücresine sahiptirler: mavi, yeşil ve kırmızı. Bu üç temel rengin kombinasyonlarından algıladığımız milyonlarca renk vardır.
Sinekkuşlarında Tetrakromasi
Bir ağaç dalında tüneyen sinekkuşu renkli ve yanardöner tüyleriyle insanları hayrete düşürebilir. Fakat bu renklerin tam etkisini kaçırıyor olabiliriz çünkü bir araştırmaya göre tetrakromat olan sinekkuşları insanların algılayamadığı renkleri de görüyor.
Princeton Üniversitesi evrim biyoloğu Mary Stoddard ve meslektaşları, Colorado’daki Rocky Mountain Biyoloji Laboratuvarı yakınında geniş kuyruklu sinekkuşlarıyla bir dizi saha deneyi gerçekleştirdi. Sonuçlar, kuşların tayf renklerine sahip yemlikleri, tayf renklerine sahip olmayan yemliklerden ayırt edebildiğini gösterdi.
Ekip, yassıkuyruklu yabani sinekkuşları (Selasphorus platycercus) için her gün şafaktan önce biri tatlandırılmış diğeri tatlandırılmamış olmak üzere su içeren bir çift yemlik bıraktı. Her yemliğin yanına tayfsal olmayan renkler dahil geniş ölçüde birçok rengi yayabilen LED ışıklar yerleştirildi. Her iki yemliğin yanındaki ışık farklı renkteydi. Birkaç saat sonra sinekkuşları belirli bir rengin tatlandırılmış suyu, diğer rengin de sade suyu gösterdiğini öğrendi. Yemliklerin konumu periyodik olarak değiş tokuş edildiğinde bile tatlandırılmış suyu gösteren rengi takip ederek onu buldular. Bu renk çiftlerinden bazıları araştırmacıların dahi birbirinden ayırt edemeyeceği renklerdi. Örneğin yeşil renk ile morötesi yeşil renk araştırmacılara aynı renk gibi görünse de sinekkuşları bu iki rengin farkını görebiliyordu. Ayrıca araştırmacılar kuşların koku ya da başka bir uyarıcıyla uyarılmadığından emin olmak için kontrol deneyleri de yaptı.
Araştırmacıların Sinekkuşlarının Renk Görüşü Üzerine Fikirleri
Renk görüşü, hayvanların yiyecek bulmalarına, eşlerini seçmelerine ve yırtıcılardan kaçmalarına yardımcı olur. Örneğin arılar, sarı çiçeklerde onları nektara yönlendiren morötesi desenler görebilir. Araştırmacılar sinekkuşlarının neden bu kadar çok çeşitte renk gördüğünü anlamak için çeşitli kuş tüyü rengi ve bitki renkleriyle ilgili verileri analiz etti. Bu verilere göre sinekkuşlarının diğer kuşların tüylerinin %30’unu ve bitki renklerinin %35’ini tayfsal olmayan tonlarda görebildiklerini buldu. Araştırmacılara göre, bu yetenek sayesinde sinekkuşları bazı belirli bitki çeşitlerini ve nektarlarını kolayca bulabiliyor.
Araştırmacılar, deney sonuçlarının tetrakromatik görüşe sahip tüm kuşlar ile birkaç balık ve bazı sürüngenler için geçerli olduğunu; bu farklı ayırt etme seviyesinin, renkli tüylere sahip olduğu düşünülen dinozorların da sahip olduğu bir özellik olduğunu düşünüyorlar. Memeliler ise gündüz dünyasının zengin tonlarını görmeye ihtiyaç duymayan gece canlıları olarak evrimleştiğinden dikromatiktir. Ekibe göre, insanların üç tür koni hücresine sahip olması, erken primatların olgunlaşan meyveleri ayırt etmeleriyle ilgili olabilir.
2.Selasphorus platycercus
Tetrakromatik İnsanlar
Dört tip koni hücresine sahip olma özelliği insanlarda X kromozomundaki genetik mutasyonun bir sonucudur. Her iki X kromozomunda mutasyon meydana gelirse tetrakromatik özelliğe sahip bireyler dünyaya gelir. Bu kişilerden biri olan Concetta Antico bir sanatçıdır. Onun resimlerine bakıldığında düşük ışıkta çok fazla çeşitte renk boyadığı görülür. Araştırmacılar Antico’nun bu mutasyonla ilgili genlerinin ona loş ışıkta daha iyi görüş sağlayabileceği olasılığı üzerinde duruyor.
3. Shiny moon in La Jolla (Concetta Antico)
Antico daha fazla araştırmayla tüm tetrakromatik çocukların potansiyellerini ortaya çıkarabilecek bir eğitim sistemi geliştirebileceğini düşünüyor. Dünyayı biraz daha farklı görmemize yardımcı olmak istiyor.
Sinekkuşlarından insanlara kadar uzanabilen bu yetenek, araştırmacıları şaşırttığı gibi bazı sorulara da yol açıyor. Mesela sinekkuşlarının gördüğü morötesi kırmızı renk bir karışım sonucu mu oluşuyor yoksa tamamen yeni bir renk midir? Sinekkuşları çoğu primattan farklı olan bu renk görüşlerini avcılardan kaçmak, yiyecek bulmak ve eşlerini şaşırtmak için nasıl kullanıyor?
Yazar: Semanur Yalçın
Editör: Kıvılcım Ekin Karkın
Referanslar
Berman, R. (2020, July 22). Hummingbirds see lots of colors that humans can’t. Big Think. Retrieved January 18, 2022, from https://bigthink.com/health/hummingbird-nonspectral/.
Lieser, E. K. (2020, June 16). Study shows hummingbirds can see colors that humans can’t. The National Interest. Retrieved January 18, 2022, from https://nationalinterest.org/blog/buzz/study-shows-hummingbirds-can-see-colors-humans-can%E2%80%99t-162882
Morell, V. (2020, June 15). Hummingbirds see colors we can’t even imagine. Animals. Retrieved January 18, 2022, from https://www.nationalgeographic.com/animals/article/hummingbirds-see-colors-outside-rainbow
Robson, D. (2014). Shiny moon in La Jolla (Concetta Antico). BBC Future. Retrieved January 18, 2022, from https://www.bbc.com/future/article/20140905-the-women-with-super-human-vision.
Robson, D. (2014, September 5). The women with superhuman vision. BBC Future. Retrieved January 18, 2022, from https://www.bbc.com/future/article/20140905-the-women-with-super-human-vision
What do hummingbirds see? Perky. (2020, June 11). Retrieved January 18, 2022, from https://www.perkypet.com/articles/what-do-hummingbirds-see