Politik ekoloji, çevre ile karşılıklı etkileşim içinde bulunan sosyal yapılar ve toplumsal organizasyonları inceler. Yeni filizlenen bu alan; antropoloji, orman bilimi, kalkınma çalışmaları, çevresel sosyoloji, çevresel tarih ve coğrafya alanlarında çalışan pek çok akademisyenin ilgisini çekmeyi başardı. Bu alanla ilgilenen kişilerin tamamı ekonomi, politika ve doğa arasındaki ilişkileri sorguluyorlar. Çeşitli alanlarda çalışmalarına rağmen bu araştırmacılar doğanın kullanımı ve insanların bu konudaki hakları konusunda temel değişiklikler yapılması gerektiğini savunuyorlar. Politik ekoloji teriminin kullanımı, kullanıldığı anlama göre önemli farklılıklar göstermektedir. Bazı tanımlar politik iktisadı vurgularken kimi tanımlar ise resmi politik kurum ve kuruluşları vurgulamakta, kimisi çevre değişimlerini en önemli konu olarak görürken kimisi ise değişim hakkındaki anlatıların önemini vurgulamaktadır.
Politik ekoloji, ekoloji kökenli sosyal bilimler ile politik iktisadın kesişim noktasında bulunmaktadır ve açık bir biçimde apolitik ekolojiye karşı bir alternatif sunmayı amaçlamaktadır. Araştırma sahası, sosyal bilimler tarafından insan toplumu ve bu toplumların biyolojik, kültürel ve politik karmaşıklığı hakkında sorulan sorular ile büyük ölçüde insanlaştırılmış doğa arasında bir sentez yapmaktadır. Politik ekoloji böylece kişisel çıkar çatışmaları ve politik iktisadın tam kalbinde yer alan hile potansiyeli ile biyolojik ve fiziksel çevremiz hakkında ekolojinin var olan endişelerini birlikte içermekte ve politik iktisadın daha sosyal ve güç odaklı alanları hakkındaki bütünsel analizi vurgulamaktadır.
Kökenleri
Günümüzde politik ekoloji olarak adlandırılan bu alan veya hareket, 1960’larda ve 1970’lerde uygulandığı gibi, insan ekolojisi veya ekolojik antropolojinin belirli özelliklerini ortaya çıkarmak için var oldu. Özellikle, insan ve çevre etkileşinin politik boyutunun ihlali hakkında bir tepki söz konusuydu. Alanın ismi ilk kez 1957 yılında Bertrand de Jouvenel tarafından Fransızca dilinde kullanılmaya başlandı (Écologie politique) ve 1972 yılında antropolog Eric R. Wolf tarafından da İngilizceye (Political ecology) kazandırıldı. Tarihsel olarak politik ekoloji gelişmekte olan dünyada var olan ve etkilemekte olan olgulara odaklanmış durumdadır. Koruma ve el değmemişlik konuları da temel araştırma alanlarını oluşturmaktadır. Koruma ciddi anlamda doğanın ne olduğunu tanımlayan bir insan sürecidir.
Temel Varsayımlar
Çok yakın bir geçmişte politik ekoloji, cinsiyet çalışmaları ve hareket analizi arasındaki bağlantıların farkına vardı. Alanın geniş kapsamlı ve disiplinler arası yapısı birtakım tanımların ve anlaşılmaların oluşmasına zaten olanak tanıdı. Ancak asıl ilgi, alanın tümündeki ortak varsayımlar sayesinde var olabildi. Raymond L. Bryant and Sinéad Bailey politik ekolojinin uygulanmasında kullanılabilecek 3 temel varsayımı geliştirdi.
1. Çevresel değişikliklerin bedelleri ve getirileri eşitsiz bir biçimde dağılmış vaziyettedir. Çevresel değişimler toplumu homojen bir biçimde etkilemezler ve siyasi, sosyal ve ekonomik açılardan dengesiz bir dağılım gösterirler. Bu tür eşitsizlikler konusunda siyasi iktidar ciddi bir rol oynamaktadır.
2. Eşit olmayan bir biçimde yayılmış olan bu çevresel yayılım ister istemez halihazırda zaten var olan sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri de güçlendirmekte ve artırmaktadır. Bu varsayımda, çevresel koşullardaki herhangi bir değişimin politik ve ekonomik statüyü etkilemesinden dolayı politik ekoloji doğrudan politik iktisadın içine dahil olmuş oluyor.
3. Bedellerin ve faydaların eşitsiz dağılımları ve halihazırda var olan eşitsizliklerin artıyor ve güçleniyor olması, değişen üretilmiş iktidar ilişkileri açısından siyasi etkileri de beraberinde getiriyor.
Uygulamaları
Politik ekoloji; çevre ile politik, ekonomik ve sosyal faktörlerin etkileşimlerinin alternatifleri konusunda olduğu gibi eleştirikler sağlamayı dener. Robbins’in iddiasına göre bu disiplinin bir şeyleri yapma konusunda daha iyi, daha zorlayıcı ve daha sürdürülebilir normative bir anlama biçimi var.
Bu varsayımlardan yola çıkarak, politik ekoloji şu konularda kullanılabilir:
* Yasa yapıcıları ve belirli kuruluşları etrafımızdaki ekolojik karmaşıklık ve kalkınma konusunda bilinçlendirmek ve böylece daha iyi bir çevre yönetimi sağlamak;
* Toplumların yaşadıkları doğal çevre hakkında aldıkları kararları, onların kendi siyasi çevreleri, üzerlerindeki ekonomik baskılar ve toplumsal kurallar açısından değerlendirebilmek;
* Toplumların kendi içlerinde ve birbirleri arasındaki eşitsizlik içindeki ilişkilerinin doğal çevreyi ve özellikle de bu konulardaki hükümet politikalarını nasıl etkilediğini görebilmek.
Çeviren: Yunus Emre ŞEBİN Kaynak: EJOLT