Soğuk bir Ankara sabahında metrodan inip A1 kapısına doğru acele adımlarla bir yerlere yetişme çabasıyla koşturuyoruz. Belki adımlarımız belki de meşhur mavi ringlerin tekerlekleri bizi nihai durağımıza vardırıyor. Hayatın yorucu çemberinde biraz kafamızı kaldırıp çevremizdekilere bakmaya pek çok zaman vaktimiz olmuyor. Biraz geriye çekilip çevremize baktığımızda ise ODTÜ kampüsü ormanları ve içindeki çeşitlilikle bizlere göz kırpıyor.
ODTÜ ormanı tamamen insan ürünü bir orman olmasına rağmen hiç de düşük bir çeşitliliğe sahip değil. Biz ise bu yazı dizimizde siz değerli okuyucularımıza ODTÜ ormanındaki bitkileri tanıtmaya çalışıyoruz. Belki Doğu Yurtları’nda, belki Alle’de, belki de ormanda biraz daha derinlere giderek farklı bitki türlerine rastlamanız kafanızı kaldırdığınız sürece hiç de zor değil. Bu yazımızda ise sizlere Demirayların yangın merdivenlerinde verilen bir aranın manzarası ya da ormanın derinliklerindeki kuşların öğle yemeği kaynağından yani Badem ağacından (Prunus dulcis) bahsedeceğiz.
Badem ağacı
Badem Ağacının Yolculuğu
Araştırmalara göre Badem bitkisi ilk olarak Orta Asya’da ortaya çıkmıştır. Genel olarak dağlık, soğuk ve kuru bölgelerde yetişmeye elverişli olan bu bitki ilk olarak Çin’in batısındaki ve İran’daki çöllere yayılmış daha sonrasında ise Balkan Yarımadası’ndaki koşullara uyum sağlayacak şekilde bölgede yetişmeye başlamıştır. Günümüzde Badem ticari bir bitki olması dolayısıyla doğal yayılımından bağımsız olarak Japonya ve İspanya gibi uygun koşullar sağlanmış birçok ülkede yetiştirilmekte olan bir bitki.
Badem Ağacının Yapısı
Badem Ağacı Gülgillerden çift çenekli, yaprak döken bir bitkidir. Görselde de görüldüğü gibi Gülgillere özgü yaprak şekline sahiptir. Çiçekleri beş adet taç yaprak bulundurur ve farklı türleri beyaz ile soluk pembe renkleri arasında renk skalasına sahiplerdir. Boyları dört ile on metre arasında değişebilen bitkinin gövde yarıçapı otuz santimetreye kadar çıkabilir.
Badem Ağacı Meyvesi
Mitolojide Badem Ağacı
Antik Yunan mitolojisine göre Badem ağacının oluşumu bir aşk hikayesine dayanıyor. Hikayeye göre Trakya prensesi Phyllis, Truva’ya savaşa giden Acamas’a (bazı kaynaklara göre Demophoon) aşık olur. Savaş bitene kadar Acamas’ı bekleyeceğine söz veren Phyllis, Acamas’ın savaşa gitmesinin üzerinden on yıl geçmesi üzerine ölünceye kadar ağlar. Bunun üzerine tanrıça Athena Phyllis’i bir Badem Ağacı’na çevirir. O sırada hala hayatta olan Acamas sevgilisinin ölümünü duyunca Trakya’ya geri döner ve tüm aşkıyla Badem ağacına sarılır. O gün ağaç ilk çiçeklerini açar. O günden bugüne her baharın gelişinde Acamas’ın sarılmasıyla Badem Ağacı çiçeklerini açar ve bahar müjdelenir.
William Waterhouse’un Phyllis and Demophoon adlı resmi
Ticari olarak Badem Ağacı
Badem ağacının ön önemi yanı tabi ki de meyvesinin içinde bulunan çekirdeği. Hemen her market rafında bulunan badem oldukça yaygın bir kuruyemiş. Birçok kültürde farklı yemeklerde de kullanılmakta. Bu yandan bakınca ehli türleri önemli bir ticari role sahip. Dünyada her yıl üç milyon tondan fazla Badem üretiliyor. Üreticilerin başında ise iki milyon tonun üzerindeki üretim kapasitesiyle Amerika Birleşik Devletleri geliyor.
Kampüsümüzde ise Demiraylar bölgesinde, ormanın orta bölgelerinde yer yer ve Eymir Gölü çevresinde Badem Ağaçları görmek mümkün.
Yazar: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Bailey, L. H., & Bailey, E. Z. (2000). Hortus Third: A Concise Dictionary of plants cultivated in the United States and Canada. Macmillan Publ. Co., Inc.
Delplancke, M., Alvarez, N., Benoit, L., Espíndola, A., I Joly, H., Neuenschwander, S., & Arrigo, N. (2012). Evolutionary history of Almond tree domestication in the M Editerranean Basin. Molecular Ecology, 22(4), 1092–1104. https://doi.org/10.1111/mec.12129
Italians. (n.d.). Almonds. nice things to know about almonds and their history. Italians Traditional Temptations. Retrieved November 5, 2021, from https://italians.store/en/what-on/article/3.
Waterhouse, J. W. (1897). Phyllis and Demophoon. John William Waterhouse. Retrieved November 5, 2021, from https://www.john-william-waterhouse.com/phyllis-and-demophoon/.
ČOLIĆ, S., RAKONJAC, V., ZEC, G., NIKOLIĆ, D., & FOTIRIĆ AKŠIĆ, M. (2012). Morphological and biochemical evaluation of selected almond [Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb] genotypes in northern Serbia. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 36(4), 429–438. https://doi.org/10.3906/tar-1103-50