top of page
    • 26 Mar 2021
    • 2 dakikada okunur

Mitlerin İnsanda Vücut Bulan Hali: Kimerizm


Figür 1. Apulian tabağında kırmızı figürlü Chimera, c. MÖ350-340 (Louvre Müzesi)
Figür 1. Apulian tabağında kırmızı figürlü Chimera, c. MÖ350-340 (Louvre Müzesi)

Yunan mitolojisinde kimera aslanın, keçinin, yılanın ve bir ejderhanın fiziksel özelliklerine sahip olan ateş püskürten bir yaratık olarak betimlenir. İnsanoğlunun yaşamında ise kimera ya da genetik kimerizm organizmada ya da dokuda birbirinden farklı genetik dizilimleri içeren hücrelerin bulunmasıdır, bir diğer deyişle o organizmayı oluşturan hücrelerin DNA’sı çeşitlilik gösterir.


Kimerizm dünyada çok nadir görülmekle beraber suçluların tespit edilmesini zorlaştıran nedenlerden bir tanesidir. DNA’sı aynı olan mahkum ve suçlu örneği ya da DNA örneği alınan bir ailenin bireylerinden bir tanesinin diğer bireylerden DNA benzerlik oranının hatırı sayılır derecede farklı çıkması örneği bu durumun şans eseri gözlendiği enteresan anlardandır. Kimera laboratuvarlarda çalışılan bir konudan çok daha fazlası olmayı başararak bu örneklerdeki gibi birçok farklı alanda ilginç olayların meydana gelmesine sebep olmuştur.


Kimerizm insanlarda, hayvanlarda, bitkilerde ve bakterilerde gözlemlenebilir. Bu yazıda insanlardaki genetik kimerizmden bahsedeceğiz.

İnsanlarda kimerizm iki şekilde ortaya çıkabilir: mikrokimerizm ve tetra gametik kimerizm.


Mikrokimerizm genotipi farklı iki hücre popülasyonun, birinin konsantrosyonu daha az olmak üzere, aynı bireyin farklı dokularında var olması olarak açıklanabilir. Bu farklı genotipteki hücre serisi başka bir canlıdan ana canlıya da geçmiş olabilir ki anne ve fetüs arasında hücrelerin migrasyonu, ikizler arasındaki kan geçişi veya organ/kemik iliği nakli sırasında da bu olay gözlemlenebilir. Sırasıyla ilki “doğal mikrokimerizm” olarak adlandırırken ikincisi “yapay mikrokimerizm” olarak adlandırılır. Ayrıca bir organizmadan diğerine göç eden bu hücrelere uzun süreler hatta onyıllar sonra bile yerleştikleri dokuda rastlanabilir.


Bir başka kimerizm türü olan tetra gametik kimerizmde iki yumurta iki spermle döllenir. Daha sonra bu iki döllenmiş yumurta hücresi birleşir ve tek bir zigot oluşur. Bu olayla birlikte tek bir zigot iki farklı genotipe sahip hücre gruplarına sahip olmuş olur.

Tetra gametik kimerizm insanlarda iki farklı göz rengiyle ve cildin berlirli bölgelerindeki hiper/hipopigmentasyonla (genel adıyla heterokromi); hermafroditizmle veya bireydeki alyuvarların farklı genotipe sahip olmasından dolayı otoimmun sorunlar ile kendini gösterebilir.

Figür 2. Tetra gametik kimerizm gösteren bir kedi

Her zaman fenotipte farklılık yaratan sonuçları olmadığından insanların birçoğu kimerizme sahip olduklarını fark etmez. Genellikle bireyin farklı dokularından/hücre gruplarından (örneğin bireyin tükürük ve kan örneği) alınan örnekle yapılan genetik testlerde bu durum ortaya çıkar.


Kimeranın bilimsel geleceği gerçekten merak uyandırıcı çünkü şimdiden üzerlerinde birçok araştırma ve deney yapılmış örnek bulunuyor. Bunlardan biri alzheimer ve parkinson hastalıklarının daha iyi anlaşılması için laboratuvar fareleri ile yapılan kimerizm deneyleri.


Bunun dışında, etik olarak çoğunluğa hitap etmese ve başlandıktan kısa bir süre sonra deneylere son verilse de koyun/insan ve domuz/insan melezleri üretme deneyleri laboratuvarlarda gerçekleşti.


21. yüzyılda karşımıza çıkan birçok teknolojik ve bilimsel yenilikle gelen sorular elbette burada da karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla günün sonunda bahsettiğimiz araştırmaların etik kısmı farklı gruplar tarafından tartışılabilir ve farklı cevaplara ulaşılabilir.


Son olarak söylebiliriz ki, doğru çalışmalar yapıldığında hastalıkların daha iyi anlaşılmasında büyük bir rol oynayabilecek bu fenomenin yanlış kullanıldığında büyük zararlar da doğurabileceğini göz önünde bulundurmakta fayda var.


Yazar: Kayra Canpolat

Editör: Cengizhan Öztürk


Kaynaklar:

Etiketler:

bottom of page