Bir zamanlar yalnızca insanlara özgü olduğuna inanılan “kültürel aktarım”ın artık pek çok hayvan türünde de görüldüğünü biliyoruz. Yalnızca içgüdüleriyle değil, öğrenilmiş davranış kalıplarıyla hareket eden bu hayvanlar arasında belki de en çarpıcı örnek katil balinalar.
Günümüzde, Orka ismiyle de bilinen katil balinaların birbirinden oldukça farklı kültür ve diyalektlere sahip gruplar (İng. pod) halinde yaşadığını biliyoruz. Bu kültürel farklılıklar, tercih ettikleri besinlerden avlanma tekniklerine, oyunlarına, insanlara karşı tavırlarına, hatta eş tercihlerine kadar işlemiş durumda.
Katil balina grupları arasındaki bu farklılıkların ilk kanıtlarına, kendi aralarındaki iletişim kurmak için çıkardıkları sesler gözlemlenirken ulaşıldı. British Columbia sularında, birbiriyle çakışan bölgelerde yaşayan dört ayrı boyun (İng. clan) adeta farklı dillerde konuştuğu gözlemlenirken, bu boyların kendi içlerindeki grupların da arasındaki konuşmalarda lehçe farklılıkları olduğu görüldü.
İletişimlerindeki bu farklılığın fark edilmesi üzerine davranışları izlenmeye devam edilen katil balinaların avlanma stratejilerini de kendi grupları içinde nesilden nesile aktardıkları görüldü. Bu konuda şaşırtıcı bir örnek: Arjantin kıyılarında yaşayan bir katil balina grubu, nesillerdir fok avlamak için kendilerini karaya vurduruyor. Hataya yer vermeyen bir hareket dizisi gerektiren bu tekniği, grubun yaşlı dişi üyeleri yeni yavrulara öğretiyor.
Aynı bölgelerde yaşamalarına rağmen tercih ettikleri besin kaynakları da gruptan gruba farklılık gösteriyor. Örneğin Antarktika’da yaşayan bir grup penguenleri tercih ederken, bir diğer grup minke balinalarını avlıyor.
Gruba özel davranışlardan bir diğeri ise Kanada kıyılarında yaşayan bir katil balina grubunda görülüyor. Bu grubun üyeleri kıyıya yaklaşık 2 metre kadar yakına gelerek gövdelerini çakıllı sahile sürtüyorlar. Bu hareketlerinin nedeni tam olarak bilinmese de diğer grupların bu davranışta bulunmadığı göz önüne alındığında, söz konusu hareketin yine aile içinde aktarılan bir kültüre kanıt teşkil ettiğini söyleyebiliriz.
Katil balinaların yaşamlarını inceleyen sualtı biyologları, burada bahsedebildiklerimiz ve daha nice araştırma sonuçları eşliğinde katil balinaların kendilerine ait kültürleri olduğu kanaatinde. Ancak hala haklarında gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen pek çok gizem mevcut.
Yazar: Yankı Balaban
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar:
Beans, C. (2017). News Feature: Can animal culture drive evolution? Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(30), 7734–7737. https://doi.org/10.1073/pnas.1709475114
Ford, J. K. B. (1989). Acoustic behaviour of resident killer whales (Orcinus orca) off Vancouver Island, British Columbia. Canadian Journal of Zoology, 67(3), 727–745. https://doi.org/10.1139/z89-105