Hepimizin bir şekilde karşısına çıkan Jurassic Park çok sevilen ve iyi yapılmış bir bilim kurgu serisi. Filmleri bilimsel doğruluk anlamında çok başarılı olmamakla birlikte, milyonlarca gence yepyeni bir dünyanın kapılarını açtı. 93’ten beri Jurassic serisi sayesinde dünya birçok dinozor türüyle tanıştı. Herkesin gözdesi olan sevimli herbivorlar ve 90 çocuklarının kâbusları olan görkemli carnivorlar… Bu yazıda seri sayesinde tanıdığımız, hepimizin çok sevdiği bazı dinozorlardan ve filmlerin onları ne kadar doğru tanıttığından bahsedeceğiz.
Tyrannosaurus rex
Jurassic World filminde görüldüğü gibi T. Rex
Jurassic Park hayranlarının arasında Rexie olarak bilinen, popüler kültürün önemli bir parçası olan Tyrannosaurus rex sanılanın aksine Jurassic dönemine değil Kretase dönemine ait bir dinozordu. Boyu 12 metreyi geçebiliyordu ve ortalama 6.8 ton ağırlığındaydı. Boyutunun yanı sıra belki de en korkutucu özelliklerinden biri sahip olduğu fazlasıyla güçlü çenesiydi. Çene kaslarının sıkı düzeni sayesinde tek bir ısırıkla kemikleri delip geçebiliyordu. Kafatasında bulunan bazı deliklerin bu güçlü ısırığın ürettiği ısıdan dolayı beyni haşlanmasın diye havalandırma görevi gördüğü düşünülüyor.
Aynı zamanda koku duyuları da fazlasıyla gelişmişti. Son çalışmalar, neredeyse evcil bir kedininki kadar güçlü bir koku duyusuna sahip olduklarını gösteriyor. Bütün bunlar oldukça korkutucu görünüyor, değil mi? Yine de size iyi bir haberim var. Rexie’den koşarak kaçmayı deneyebilirsiniz, çünkü hiç de filmlerde olduğu gibi hızlı değildi. Kemiklerinin yapısı ve vücut ağırlığı hesaba katıldığında, kemikleri çatlamadan önce ulaşabileceği hız yaklaşık saatte 19 km olarak hesaplandı.
İlk film çıktığında bilinmeyen ve sonrasında da sinematik sebeplerle yanlış yapılan şeylerden biri de görünüşü. Yani hepimizin aklında kalan sürüngen benzeri derili görünümü çok da gerçekçi değil. Çoğunluğun bildiği üzere Tyrannosaurus rex, bugün bildiğimiz kuşların atalarından. Tam olarak onlarınki gibi olmasa da kuşlar gibi tüylere sahip olduğu artık çoğunlukla kabul ediliyor.
Bilimsel bulgulara uygun T. Rex illüstrasyonu
Tavuğun T. Rexten geldiği artık popüler bir bilgi. Peki, Rexie’nin ataları? Kladistik metod kullanılmadan önce, T. Rex’in atasının 80 milyon yıl önce yaşamış Allosaurus olduğu düşünülüyordu. 90’larda kladistik metod ile birlikte, T. Rex’in atalarının küçük ve Allosaurus kadar tedirgin edici olmayan canlılar olduğu anlaşıldı. Birkaç metrelik dinazorlardan, dünyanın en güçlü yırtıcılarına geçişin nasıl olduğu henüz tam olarak bilinmiyor. İklim değişikliği gibi sebeplerden kaynaklanan değişimlerin bu duruma sebep olmuş olabileceği düşünülüyor, fakat güvenilir bir bağlantı oluşturabilmeleri için paleontologların daha fazla fosile ihtiyaç duydukları kesin.
Velociraptor
Serinin “zeki kızları”, belki de serinin en gerçekçi olmayan karakterleri. Seride gördüğümüz Velociraptorlar aslında akrabaları olan Deinonychus antirrhopus üstünden tasarlanmış. Dolayısıyla, Velociraptorları birçoğumuz nerdeyse tamamen yanlış tanıyoruz.
Genel bir tanım yapmak gerekirse, Velociraptorlar, Kretase döneminde -serideki birçok ünlü dinozor gibi- yaşamış bir dinozor cinsi.
Filmlerin gerçeklikten uzak yaptığı ilk şey raptorlerin görünümü. Velociraptorler aşağı yukarı 1,8 metre boyunda ve 45 kg ağırlığındaydılar. Anlayacağınız, seride gördüğümüz hallerine göre oldukça küçükler. Ayrıca, filmlerde T. Rex gibi onlar da sürüngen-benzeri bir deriye sahipler, fakat aslında vücutları tüylerle kaplıydı. Tüylerle kaplı vücutlarının yanı sıra kanatları andıran kolları ve kartallarınkini andıran pençeleri gibi kuşlara benzeyen başka özellikleri de vardı. Eğitimsiz bir göz için garip bir kuşu andırdıkları düşünülebilir. Belki de bu yüzden serinin yapımcıları onları yeterince korkutucu bulmamışlardır.
Seride en çok dikkat çeken şeylerden biri de sürü şeklinde avlanıyor olmaları. Her ne kadar sürü olarak avlanan, süper hızlı ve zeki dinozorlar olmaları fikri heyecan verici olsa da bu da sinematik kararlardan bir tanesi. Velociraptorlerin sürü şeklinde avlandığına dair bir kanıt olmamakla birlikte, tek başlarına avlandıklarını destekleyen çalışmalar bulunmakta. Sürü şeklinde avlanan canlıların diyetlerinin genellikle yaşlandıkça değişmediği biliniyor. Fakat dişlerine yapılan bir kimyasal testle, genç raptorlerin yetişkinlerle aynı diyete sahip olmadıkları gözlemlenmiş.
Zekalarına gelirsek, filmler bu konuda da yeterince gerçekçi değil. Raptorlerin beyinlerinin vücutlarına oranla büyük olduğu biliniyor ve bu sayede ortalama bir zekâ tahmini yapılabiliyor. Sonuç olarak, bilim insanları da raptorlerin zeki olduğu konusunda hemfikirler fakat sadece diğer dinozorlara karşılaştırıldığında. Zekalarının ortalama bir kuşunkine yakın olduğu düşünülüyor. Yani seride olduğu gibi küçük çocukları parmaklarında oynatacak zekaya sahip değiller.
Jurassic Park filminden bir sahne
Saydığımız bütün yanlış ve eksik bilgilere rağmen Jurassic filmleri nesillerdir en çok sevilen filmlerdenler. Sanıyorum ki, izlerken geçirilen keyifli vakit ve sonrasında dinozorlara karşı oluşturduğu merak filmlerin bilimsel yanlışlarını affetmemiz için yeterli olur. Siz filmlerin tadını çıkarmaya devam edin, zaten TERRA bilimsel sorularınızı yanıtlamak için burada!
Yazar: Kıvılcım Ekin Karkın
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Switek, B. (2013). Palaeontology: The truth about t. rex. Nature, 502(7472), 424–426. https://doi.org/10.1038/502424a
Sellers, W. I., Pond, S. B., Brassey, C. A., Manning, P. L., & Bates, K. T. (2017). Investigating the running abilities of tyrannosaurus rex using stress-constrained multibody dynamic analysis. PeerJ, 5. https://doi.org/10.7717/peerj.3420
Greshko, M. (2021, May 3). T. rex had an amazing sense of smell, gene study suggests. Science. Retrieved September 22, 2021, from https://www.nationalgeographic.com/science/article/t-rex-had-amazing-sense-of-small-genes-reveal-dinosaurs-olfaction.
Vicious velociraptor: Tales of a turkey-sized dinosaur. Natural History Museum. (n.d.). Retrieved September 22, 2021, from https://www.nhm.ac.uk/discover/velociraptor-facts.html.
Roach, B. T., & Brinkman, D. L. (2007). A reevaluation of COOPERATIVE pack hunting And Gregariousness in Deinonychus antirrhopus and OTHER Nonavian theropod dinosaurs. Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 48(1), 103–138. https://doi.org/10.3374/0079-032x(2007)48[103:arocph]2.0.co;2
Comments