İstilacı Türler iklim değişikliğinden sonra dünya genelinde biyolojik çeşitlilik kaybına neden olan en önemli ikinci faktör. Doğal yaşam alanı Tropikal Hint ve Pasifik Okyanusları olan Balon Balığı, Süveyş Kanalı’nın açılmasının ardından tuz bariyerlerinin kalkması ve iklim değişikliğinin de etkisiyle son yıllarda Akdeniz’e göç etti.
İstilacı türler, geldikleri yeni ekosisteme hızla adapte olup yerli türlerin, habitatların dengesini geri dönülemeyecek bir noktaya gelmesine neden olabilir. Bu türlerden biri olan balon balığının popülasyonu da Akdeniz’de benzer şekilde artmıştır.
Türkiye sularında bulunan balon balığı türleri:
Lagocephalus lagocephalus,
Lagocephalus suezensis (1999),
Lagocephalus sceleratus,
Lagocephalus gunteri (1949),
Sphoeroides pachygaster,
Torquigener filavimaculosus (2003),
Tylerius spinosissimus (2011).
Hızlı adaptasyonları, üreme kapasitelerinin ve genetik çeşitliliğin yüksek olması, av baskısına rağmen bu türlerin popülasyonlarını etkilememesiyle beraber, biyokütle açısından en baskın on tür arasında yer aldığı görülmüştür.
TEHLİKELERİ
Balon balıkları balıkçıların trollerine, ağlarına ve oltalarına takılan avları almaya çalışırken verdikleri zarardan (keskin ön dişleri ile verdikleri tahrip) dolayı balıkçılara ekonomik açıdan zarar vermektedir.
Bu tür, en güçlü deniz toksinlerinden biri olduğu ve siyanürden 1200 kat daha zehirli olduğu bilinen Tetrodotoksin (TTX) zehri biriktirir. Tüketilmedikleri sürece insanları etkilememektedir. Aksi taktirde zehirlenme; felç, bilinç kaybı, solunum durması, kalp krizi gibi seyir gösterebilir ve ölümle sonuçlanabilir. Zehirlenmenin şiddeti, alınan TTX miktarına bağlıdır ve ölüm genellikle kurbanların %60’ında altı ila yirmi dört saat sonra meydana gelir, ancak bazı durumlarda on yedi dakika sonra bile meydana gelebilir.
Bununla birlikte, bu tür, yüksek TTX konsantrasyonları biriktirme özelliği nedeniyle belirli ticari uygulamalara sahip. Ama TTX’i farmakolojik açıdan ekonomik bir çözüm olarak değerlendirmek türün yok olmaması, popülasyonların azalmamasına ve hatta çiftliklerde üretilmesine sebep olabilir. Bu türden ekonomik kazanç sağlamak, bu türün korunması ve çoğalmasına, sürdürülebilir bir kaynak olmasına neden olabilir ve av baskısına rağmen sayılarında azalma değil artış görülebilir.
ÖNLEMLER
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün 2014-2023 Tür Koruma Stratejisi ve Eylem Planı doğrultusunda balon balıkları ve diğer denizel istilacı türlere yönelik T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve T.C. Tarım Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı proje geliştirme çalışmaları yürütmektedirler. Akdeniz genelinde ise UNEP-MAP-RAC/SPA istilacı ve yayılım gösteren türler üzerine yapmış oldukları Aksiyon Eylemi mevcuttur. Konuyla ilgili Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, “Çevirme ve sürütme ağları dışında avcılık faaliyetinde bulunan balıkçı gemileri ile yapılan balon balığı avcılığını destekleyeceğiz. Kuyruk başına 5 lira destekleme ödemesi yapacağız. Aynı anda hem sucul biyolojik çeşitliliğin korunması hem de balıkçıların desteklenmesi bağlamında bu uygulama bir ilk olacak.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Yazar: İrem Baydoğan
Editör: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Balon balıkları. (n.d.). Retrieved February 12, 2021, from https://www.wwf.org.tr/?7420%2Fbalonbaliklari
Computer generated species distribution map. (n.d.). Retrieved February 12, 2021, from https://www.aquamaps.org/receive.php?type_of_map=regular
Lezzetli i̇stilacılar. (2019, January 30). Retrieved February 12, 2021, from https://www.akdenizkoruma.org.tr/lezzetli-istilacilar/