Neurergus strauchii veya bilinen adıyla Anadolu semenderi, Türkiye’ye özgü bir semender türüdür.
Fotoğraf: Hakan Ertürk-2018
Fotoğrafta görmüş olduğunuz üzere sahip olduğu sarı beneklerden dolayı, Anadolu benekli semenderi olarak da adlandırılmaktadır. Maalesef ülkemize özgü olan bu tür yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır ve 2004 yılında IUCN tarafından hassas türler kategorisine alınmıştır çünkü 2004 yılı itibariyle yaşam alanları 2000 km2’nin altına inmiştir ve azalmaya devam etmektedir.
Anadolu semenderleri, Türkiye’nin farklı bölgelerinde üç ayrı alt türe ayrılmış halde bulunmaktadır: Neurergus strauchii barani, Neurergus strauchii munzurensis and Neurergus strauchii strauchii. Genel olarak erkek bireylerde 131-176 mm arasında dişilerde ise 129-181 mm arasında değişen bir vücut uzunluğuna sahiptir ancak bu özellik türün çeşitli alt türlerinde değişiklik göstermektedir.
Fotoğraf: Henk Wallays-1997
Örneğin, N. s. barani 132.6–167.4 mm arasında bir vücut boyutuna sahipken, N. s. munzurensis 120.0-163.3 mm, N. s. strauchii ise 116.8–199.0 mm arasında bir boyuta sahiptir. Kafa yapıları genellikle yukarıdan basık ve şişkindir. Kuyrukları ise neredeyse vücutlarının geri kalanı kadar uzundur. Vücutlarının temel rengi siyaha yakın bir gri tonudur ve sarı benekler içerir. Oldukça basit bir detaymış gibi gelse de bu sarı beneklerin çapları bir alt türden diğerine değişiklik göstermektedir. Ayrıca üreme dönemlerinde eşeysel dimorfizme rastlanmakta, erkeklerin vücudunda gümüş ve mavi renklerde beneklenmeler görülmektedir. Neurergus cinsi içerisinde böyle bir özellik gösteren tek türdür.
Türün yaşam alanları
Anadolu semenderi, Türkiye’ye endemik bir türdür. Tür Malatya, Kökpınar’dan Van, Aşağınarlıca yöresine kadar yayılmıştır. Genellikle deniz seviyesinden 1000-1900 m yükseklikteki dağlık bölgelerin nehirlerini ve çevresi otlarla kaplanmış akarsuları tercih ederler. Alt türleri içinden N. s. strauchii en geniş dağılıma sahiptir. Bu alt tür Murat Nehri’nin güneyinden Van Gölü’nün güney ve batı kıyılarına kadar yayılmıştır. N. s. barani ise sadece Malatya’daki Kubbe Dağı’nda yaşamaktadır. Fırat Nehri N. s. barani ve N. s. strauchii alt türleri arasında bir bariyer görevi görerek popülasyonları birbirinden ayırmış ve izole hale getirmiştir. N. s. munzurensis’e ise sadece Tunceli’nin 20 km kuzeydoğusunda bulunan Murat Nehri’nde rastlanmıştır. Üreme dönemleri dışında taşların altında saklanırken ya da çukurlarda kış uykusuna yatmış halde rastlanabilirler. Türün üyeleri genellikle gece aktiftir. Cırcır böceği, solucan, kurtçuk ve sümüklü böceklerle beslenmektedirler.
Doğada rastlanan üyelerin yaş skalası 6 ile 16 yıl arasıdır. Yakalanmış en yaşlı erkek 14 en yaşlı dişi ise 16 yaşındadır. Esaret altında 3 veya 4 yaşından itibaren cinsel olgunluğa ulaşmakta, doğal yaşamda ise bu süre 4 ve 5 yaşa kadar uzayabilmektedir. Maalesef larvalık dönemine dair oldukça az bilgi bulunmaktadır. Yakalanan larvaların boyutu 11.5-14.5 mm arasında değişmektedir. Metamorfoz evresinde ise canlının vücut boyutu 70 mm’ye kadar uzayabilmektedir.
Üreme dönemleri genellikle nisan ayının sonunda başlar ve haziran ayında son bulur. Üreme dönemlerinde erişkin bireyler dağlık bölgelere geçerler. Döllenme genellikle yüksek akıntı hızına sahip dağ akarsularında gerçekleşir.
Erkekler kur yapmak için bir taş yığınının önünde beklemeye başlar. Dişiyi tespit ettiğinde ise kovalamaya başlar ve önüne geçmeye çalışır. Yüz yüze geldiklerinde, kuyruğunu kıvırarak dişinin burnuna götürür, bir süre kur devam ettikten sonra erkek dişiyi serbest bırakır, arkasını döner ve kuyruğuyla sallanma hareketi yapar. Eğer ki dişi, erkeği kabul ettiyse onu takip etmeye başlayacaktır. Yürüyüş esnasında dişi, burnuyla erkeğin kuyruğuna dokunacaktır, birkaç dokunuştan sonra ise erkek bir spematafor (spermleri taşıyan kapsül) boşaltacaktır.
Fotoğraf: Henk Wallays-1999
Ardından 90o dönerek dişinin hareketini kısıtlar, bu hareket spermatoforların dişinin kloak çevresine yapışmasını sağlar ve döllenmeyi kolaylaştırır. Bir süre sonra yumurtlama geçekleşir. Yumurtalar 15 gün ile 34 gün arasında çatlar. İlk birkaç gün içinde larvalar yumurta özüyle beslenirken daha sonra küçük solucanlar ve mikroorganizmaları tüketmeye başlayacaktır. Yumurtaların çatlamasından ortalama 80 gün sonra ise canlı metamorfoz evresine girer.
Derleyen: Berkay Atalas
Kaynaklar
Comments