Mavi gezegen dünya kendi çevresinde attığı her tur ile devamlı olarak üzerindeki bizleri geleceğe taşıyor ve ilkel medeniyetimizi nasıl evrelerden geçirerek ilerlettiğimize şahitlik ediyor. Bu durum bizler tarafından ilerleme veyahut gelişme olarak görülse de nüfusumuzdaki orantısız büyüme insanlığın akıbetini merak konusu haline getirirken, dünyanın kaynaklarını da her geçen gün zorlamakta. Bu yazıya bahis konusu olan konumuz entomofaji (entomophagy) bu kaynak krizlerinden birisi olan besin sorununa alternatif bir çözüm sunuyor.
Almanya’da sokakta satılan kızarmış böcek larvaları
Entomofaji Nedir?
Dünyadaki en popüler ansiklopedilerden birisi olan Britannica’nın tanımına göre, entomofaji insanların böcekleri besin kaynağı olarak kullanmasıdır. Yunanca entomo (böcek) ve faji (yemek) köklerinin birleşimi ile türetilmiş bir kelimedir. Lepidoptera, Orthoptera, Coleoptera, Hymenoptera, Isoptera, Homoptera, Heteroptera, Diptera ve Odonata takımlarına ait 1000 ila 2000 tür günümüzde birçok toplumda halihazırda tüketilmekte. Kültürümüze ve alışkanlıklarımıza pek uzak gözüken bu uygulamanın uzun vadede besin krizini önlemede önemli bir rol oynayabileceği düşünülüyor.
Neden Entomofaji?
İlk bakışta “öyle şey mi olur be!” dedirten bu uygulamanın öne sürülmesinin altında birçok neden yatmakta. Öncelikle günümüzde yaygın olan besi hayvancılığının ve geleneksel ya da modern tarım uygulamalarının önümüzdeki yıllarda dünyamızın ulaşacağı nüfusu taşıyamayacağı su götürmez bir gerçek. Entomofaji ise bu soruna hem finansal hem de besin içeriği açısından gerçekten karşı konulmayacak çözümler sunuyor.
Dünya ülkeleri ve biyokapasitelerinin ne kadarını kullandıklarını çoktan aza doğru gösteren harita.
Öncelikle böcekler kolaylıkla bulunabilir ve uygun besi koşullarında kolay ve kısa zaman dilimlerinde toplu olarak yetiştirilmeye müsait canlılardır. Bu durum yetiştirilmesi nispeten çok daha uzun zamanlar alan büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanlarının çok daha fazla kaynak (zaman, alan, besin) tüketmeleri nedeniyle yakın gelecekte böcekler ile yerlerinin değiştirebileceğini öngörmekte. Bu şekilde sektörde öncü olabilecek hareketler ile daha az alanda daha hızlı bir şekilde toplumun besin ihtiyacını karşılayabilecek yeni bir gastronomi alanı birçok ülkede daha yaygın hale gelebilecek.
Böcekler sadece kolay üretimi açısından değil aynı zamanda diğer besi hayvanları ve tarla bitkilerine göre yüksek besin değerleri ile de toplumun nitelikli beslenmesini sağlama konusunda önümüzdeki yıllardaki en iyi alternatif olarak görünüyor. Böcekler protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineraller açısından diğer yiyeceklere göre çok daha zengin besin içeriğine sahipler. Birçok böcek türü aynı ağırlıktaki kıyma veya balık etinin iki katına kadar daha fazla miktarda protein içeriyor. Ayrıca enerji değerleri açısından da yenilebilir böcekler oldukça yüksek kalori değerleri sunmaktalar. Bu enerji değeri 100 gramda 776.9 kcal ye kadar yükselebilmekte. Ortalama bir porsiyon tavuk dürümün 308 kcal olduğu düşünüldüğünde bu değerin ne kadar yüksek olduğu ortaya çıkmakta.
Besin krizine bir çözüm olarak görülmesi dışında entomofaji küresel ısınmayı engellemek için de iyi bir alternatif olabilir. Diğer besi hayvanlarına nazaran daha az sera gazı salgılayan böcekler yaygın kullanımda atmosferdeki sera gazı yoğunluğunu azaltmaya yardımcı olabilir ve farklı bir açıdan sürdürülebilirliğe katkıda bulunabilir.
Farklı Kültürlerde Entomofaji
Her ne kadar bizim için çok uzak bir anlayış olarak gözükse de dünyamızın geri kalanındaki birçok kültürde böcekler gastronominin bir parçası. En başta Asya, Afrika ve Latin Amerika olmak üzere dünyadaki 100’den fazla ülkede besin olarak böcek tüketimi gözlenmekte.
Antropolojik araştırmalar sonucunda ortaya çıkan bilgilere göre de geçmişte yaşamış birçok uygarlığın farklı pişirme teknikleri (kızartma, haşlama, kurutma, baharatlama vb.) ile böcekleri diyetlerine dahil ettiğini biliyoruz. Bu kalıntıların en eskisi ise Plio-Pleistosen çağında yaşamış hominidlere kadar uzanıyor.
Roma parasının üzerinde Apis mellifera türü bir arı.
Yakın gelecekte insanlığı oldukça radikal değişimler bekliyor gibi gözüküyor. Yeni yaşam şartlarını oluşturmak, onlara alışmak ya da reddetmek bizim tercihimiz olacak. Bu dünyada kendisini bir sonraki nesle aktarabilen organizmaların, çevrede oluşan değişimlere kendisini adapte edebilenler olduğunu düşündüğümüzde tercihimiz ya da tercihiniz gelecek insan topluluğunun yapısını değiştirmekte büyük rol oynayacak gibi duruyor. Peki siz mavi gezegen dünyada insanlığın devamını sağlamak için diyetinize böcekleri sokmaya hazır mısınız?
Yazar: Cengizhan Öztürk
Referanslar
Fiege, W. T. (2017). Speiseinsekten auf deutschem Streetfood-Markt.jpg. Wikimedia. photograph. Retrieved September 20, 2021, from https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Speiseinsekten_auf_deutschem_Streetfood-Markt.jpg.
Gahukar, R. T. (2011). Entomophagy and Human Food Security. International Journal of Tropical Insect Science, 31(03), 129–144. https://doi.org/10.1017/s1742758411000257
Müller, A., Evans, J., Payne, C. L. R., & Roberts, R. (2016). Entomophagy and power. Journal of Insects as Food and Feed, 2(2), 121–136. https://doi.org/10.3920/jiff2016.0010
RAMOS-ELORDUY, J. (2009). Anthropo-entomophagy: Cultures, evolution and Sustainability. Entomological Research, 39(5), 271–288. https://doi.org/10.1111/j.1748-5967.2009.00238.x
van Huis, A. (2016, May 27). Entomophagy. Encyclopædia Britannica. Retrieved September 19, 2021, from https://www.britannica.com/topic/entomophagy.