Okyanuslardan gökyüzüne her yerde gördüğümüz mavi, pigment kullanılarak elde etmesi en zor renklerden biridir.Hayvanlar genellikle insanlara derilerindeki (kabuk ve tüy de diyebiliriz) mikroskobik yapılardan dolayı mavi renkte görünürler ya da belirli yiyecekleri yediklerinde o renkte olurlar.Bitkiler arasında bile maviye sık rastlamayız. Dünya’nın çiçekli bitkilerinin %10’dan azı mavi çiçek üretir.
İşte koyu mavi vahşi doğanın çarpıcı 10 örneği: Mavi Ayaklı Sümsük Kuşu (Sula nebouxii) Erkek mavi ayaklı sümsük kuşu, eş adayı etrafında gururla gezerken, ayakları olabilecekleri en mavi renktedir. Orta Pasifik kıyıları ve Güney Amerika’da yaşayan bu kuşların mavi ayaklarının stil ifadesinden çok daha önemli bir amacı vardır. Dişi mavi ayaklı sümsük kuşları erkeklerini seçerken ayak renklerine bakıp, en koyu renkli ayakları tercih ederler. Çünkü mavi rengin yoğunluğu erkek kuşun sağlığıyla doğru orantılıdır. Mavi renk, balıkların ve kuşların yediklerinde bulunan pigmentler tarafından üretilir. Yapılan çalışmalar göre, taze balık yemiş olan erkek kuşlar daha canlı ayak renklerine ve daha güçlü bağışıklık sistemine sahipler. Erkek, dişi kuşa taş/çubuk vererek karmaşık bir flörtleşme ritüelini başlatıyor. Ardından gagasını öne doğru iterek, kuyruğunu ve kanatlarını göğe doğru yöneltip dişinin etrafında yüksek adımlarla yürüyor.
Mavi Denizyıldızı (Linckia laevigata) Denizyıldızının mavi rengi karotenoidler tarafından meydana gelir. Karotenoidler bazı kırmızı, sarı ve turuncu renklerin üretiminden sorumlu olan ortak pigmentlerdir. Oluşan mavi renk bu pigmentlerin proteinle birleşiminden meydana getirilir. Istakozlar da aynı nedenden dolayı mavidir. Pişirildiklerinde renkleri kırmızıya dönüşür çünkü mavi karotenoid ve protein birleşimi bozulur, ortaya kırmızı karotenoidler çıkar. Denizyıldızı aynı zamanda sarı, yeşil gibi zor renklerde de görülebilir. Renk proteindeki farklılıklara göre değişim gösterir.
Deve Kuşu Yumurtaları (Dromaius novaehollandiae) Yumurta kabuklarındaki renkler tetrapyrroles olarak adlandırılan kimyasal karışımla meydana gelir.Kuş yumurtalarında bu kimyasal bileşenlerden sadece ikisi vardır: biri mavi-yeşil, diğeriyse kahverengi. Bu pigmentler, yumurta kuşun yumurta kanalında biçimlenirken birikir. Son araştırmalarda aynı pigmentlerin fosilleşmiş kuş ve dinozor yumurtalarının kabuklarında da olduğu onaylandı.
Sümbül Ara Papağanı (Anodorhynchus hyacinthinus) Gördüğünüz mavi tüylü kuşların mavi görünmesi çoğunlukla bir ışık oyunudur. Tüyleri aslında tamamen siyah melanin ile kaplıdır. Mikroskobik yapıların ışığın yansımasının etkilediği mavi tüyler yapısal rengin bir örneğidir. Gördüğümüz tüy rengi ışığın mikroskobik yapısı ve melaninle etkileşmesinin sonucudur. Tüylerin içindeki küçük hava paketleri mavi rengi tercih eder çünkü mavi ışık kısa dalga boyuna sahiptir. Mavi renk şiddetlidir, koyu melanin tanecikleri ışığın diğer dalga boylarını absorbe ederler.
Gökyüzü Mavisi Mantarı (Entoloma hochstetteri) Gökyüzü Mavisi Mantarı’nın koyu renginden azulene pigmentleri sorumludur. Mantarlar tamamen mavi renkle kaplıdırlar. Alt kısmında kırmızı ton hakimdir, bunun nedeni sporlarıdır. Araştırmacılar güçlü rengin nasıl ve neden oluşturulduğu hala araştırıyorlar. Mavi mantarlar Yeni Zelanda’da ülkeye yayılmış durumda. Aynı zamanda Maori folklorünün de bir parçası haline gelmişler.
Mavi Küçük Kız Böcekleri (Enallagma cyathigerum) Sık sık havada sürüklenirken görülen mavi küçük kız böceklerinin, belirgin bir şekli vardır. Erkek böceklerin karın bölgesi siyah benekli mavi renge sahiptir. Dişi böceklerde ise yeşil-sarı ya da mavi karın bölgesi gözlenir. Bu tür Britanya’da yaygındır, fakat sık sık erkekleri mavi ve siyah renge sahip olan diğer türlerle karıştırılır. Kız böceği, siyah renkli mantar şeklindeki karınlarıyla ayırt edilebilir. Yusufçuk ve kız böceği yakın akraba olsalar da birbirlerinden farklıdır. Yusufçuklardan farklı olarak kız böcekleri kanatlarının vücutlarına yaklaştırarak dinlenir. Küçük gözleri ise başlarının yan kısmında yer alır.
Ayaksız İki Yaşamlılar (Caecilians) Solucan gibi görünmelerine rağmen, iki yaşamlılar aslında ayaksız amfibilerdir. Hayatlarının çoğunu yer altında geçirirler, vücutları tünel kazmak için adapte olmuştur. Güçlü ve kemikli mızrak formlu başlarını ittirerek kanallar oluştururlar. Bacaksız iki yaşamlılar hayatlarının çoğunu karanlıkta yaşayarak geçirirler. Birçoğu koyu kahve renge sahip olsalar da bazıları mordan turuncuya değişen renklere ve parlak çizgilere sahiptirler. Parlak renklerinin özellikleri hala bilinmemektedir. Bilim insanları renklerinin potansiyel avcılar için uyarı niteliğinde olabileceğini düşünüyorlar. Tüm amfibiler gibi, ayaksız iki yaşamlılar da vücutlarından toksin salgılarlar.
İngiliz Sümbülü (Hyacinthoides non-scripta) Bahar aylarında milyonlarca sümbül doğada mavi bir halı oluşturur. Yerel İngiliz sümbülü (Hyacinthinus non-scripta), Avrupa’nın batı sınırında bulunur. Dünya’daki İngiliz sümbülü popülasyonunun yarısı Birleşik Krallık’ta bulunur. Bu bölgede İngiliz Sümbülü popülasyonu, yerel olmayan İspanyol sümbülü (Hyacinthoides hispanica) ile melezleştiğinden nüfus tehlike altındadır. Yerli İngiliz sümbülünü anlamak için ipucunuz polendir. İngiliz sümbüller tatlı kokulu, kremsi beyaz polenlere sahiptirler. Yerel olan ve olmayan sümbüller aynı zamanda farklı şekillenir: İngiliz sümbülünün taç yaprağı ucundan geriye doğru kavislidir ve çiçekler ana gövdenin bir yanına doğru sarkarlar.
Yaygın Mavi Kelebek (Polyommatus icarus) Pastel renkli bu tür Britanya’daki en yaygın mavi kelebektir. Erkekler dişilere göre daha ışıltılı gölgelere sahiptirler, ince, beyaz püsküllü mavi kanatları siyah ya da kahverengi ile çerçevelenmiştir. Dişilerin kanat renkleri bulundukları bölgeye bağlı olarak kahverengiden maviye değişiklik göstermektedir. Mavi kelebekler aynı zamanda UV ışınlarını absorbe eden ve UV aralığında görülebilirliği sağlayan flavonoid pigmentlerine sahiptirler. Yaygın mavi kelebekler görebildikleri UV ışını aralığı insanlar tarafından görülemez.
Mavi Zehirli Ok Kurbağası (Dendrobates azureus) Göz kamaştırıcı mavi zehirli iğneli kurbağası, cildine gizlenmiş ölümcül toksinlerle avcıları uyarır. Dendrobatidae ailesinden kurbağalar sarı, altın renkli, kırmızı, yeşil ya da mavi görülebilir. Orta ve Güney Amerika’nın yağmur ormanlarında ve bazı Hawaii adalarında bulunurlar. Mücevherimsi renklerinin sebebi düzensizce şekillenen -pigment içeren ya da ışık dalgalarını yansıtan- kromatoforlardır. Gösterişli cilt tonları avcılar için caydırıcıdır. Bazı türleri bir insanı öldürecek kadar zehirlidir. Kendi toksinini üretmeyen kurbağalar, toksinlerini avlarından ya da doğadan elde ederler.
Çeviren: İlayda İnan Kaynak: NHM.AC.UK
#devekuşuyumurtası #mavizehirliokkurbağası #pigment #ingilizsümbülü #Enallagmacyathigerum #ekoloji #BİYOÇEŞİTLİLİK #Polyommatusicarus #mavi #Dromaiusnovaehollandiae #Mavidenizyıldızı #ilaydainan #Dendrobatesazureus #Entolomahochstetteri #Odtü #Maviküçükkızböcekleri #biyogen #karotenoid #Linckialaevigata #ayaksızikiyaşamlılar #gökyüzümavisimantarı #Caecilians #Anoddrhynchushyacinthinus #maviayaklısümsükkuşu #Sulanebouxii #Yaygınmavikelebek #sümbülarapapağanı #Hyacinthoidesnonscripta #Terra #Terraekoloji