Geçmişte balinalar, büyük kara hayvanları ve deniz kuşları dışkılarıyla besinleri taşıyarak dünyanın verimliliğinde önemli rol oynardı. Fakat, bu hayvanların çok azalması ve tükenmeleri gezegenin besin döngüsünde önemli hasara yol açıyor. Bu durum da balık kaynaklarını ve kara ekosistemlerini tehdit ediyor.
Yeni bir çalışma balinaların, büyük kara hayvanlarının, deniz kuşları ve göçmen balıkların besinleri denizlerden nehirlere hatta dağların tepelerine taşıyarak dünyada verimliliğin sağlanmasında hayati bir önem taşıdığını gösterdi. Ancak, 26 Ekimde PNAS dergisinde yayınlanan bu çalışma aynı zamanda bu tür canlıların sayısında yaşanan büyük düşüşler ve yok oluşların bu döngüyü bozduğunu gösteriyor.
Vermon Üniversitesi’nde biyolog olan Joe Roman bu döngünün bozulmasının ekosistemlerin sağlığını, balıkçılığı ve tarımı zayıflatabileceğini söylüyor. Araştırma ekibinin çalışmaları, son buz çağının sonunda yaşanan, 150 türün yok olduğu “mega-fauna” yok oluşunun besin tuzlarının toplandıkları “sıcak noktalardan” başka bölgelere yayılışını yüzde sekiz azalttığını ortaya çıkardı. Aynı çalışma, günümüzde de balina gibi büyük deniz memelilerinin sayısının da aşırı avcılık dolasıyla yüzde yetmiş beş azaldığını ortaya çıkardı. Balinaların derin okyanustaki fosforu yukarı taşımadaki rolü büyük.
Göz Ardı Edilmiş Hayvanlar
Araştırmanın baş yazarı, Oxford Üniversitesi’nden Christopher Doughty daha once yapılmış çalışmalarda büyük hayvanların besin tuzlarının hareketindeki etkisinin göz ardı edildiğini belirtiyor. Ancak yeni çalışma büyük hayvanların dışkıları sayesinde birer dağıtım pompası işlevi gördüğünü ortaya çıkardı. Eğer balinaların dışkıları olmasaydı okyanus yüzeyleri çok daha az birincil üretimin olduğu bölgeler olacaktı; karbon emilimini doğrudan etkileyen bu durum insanlar için de hayati önem taşıyor.
Normalde besin döngüsü çalışan bilim insanları yalnızca kayalardan çözünen besin tuzları ve azot bağlayıcı bakterilerin etkilerini gözleyerek hayvan faaliyetlerini gözardı ederdi. Rubenstein Çevre ve Doğal Kaynaklar Okulu’nda balina uzmanı olan Joe Roman bu yeni çalışmanın eskiden yerleşmiş olan bu görüşe meydan okuyan bir çalışma olduğunu belirtiyor.
Balina Çalışması
Yapılan yeni çalışmalar büyük hayvanların besin tuzu akışlarını çok önemli ölçüde etkilediğini gösterdi. Çalışmalar Oxford Üniversitesi, Vermont Üniversitesi, Harvard Üniversitesi, Aarhus Üniversitesi, Princeton Üniversitesi, Hollanda Ekoloji Enstitüsü ve Purdue Üniversitesi’nden bilim insanlarından oluşan büyük bir ekip tarafından yürütüldü. Geçmişteki hayvan kayıtları ve günümüzde elde edilen veriler matematik modellerinde kullanılarak besin tuzlarının okyanuslardaki dikey hareketi ve karalarda yayılışı üzerine hesaplamalar yapıldı; ayrıca canlıların yok oluşunun etkileri de belirlendi. Örneğin, balina nüfusunun yüzde altmış altı ila yüzde doksan arasında azalma gösterdiği ortaya çıktı; daha önce üç yüz elli bin mavi balina yaşarken ticari avlanma yüzünden sayıları bir kaç bine kadar düştü. Mavi balinalar ve daha derinlerde beslenen balinalar denizen ışık alan yüzeyine besin tuzları açısından zengin atıklar bırakıyorlar.
Sınırlı Fosfor
Bilim insanları,aşırı avlanma dönemi başlamadan önce balinaların yılda yaklaşık üç yüz kırk bin ton fosforun derin denizden yukarılara taşınmasını sağladığını hesapladı. Günümüzde ise bu miktar seksen beş bin ton civarında, önceki oranın dörtte biri. Fosfor bitki gelişimi için en çok gereken maddelerden biri.
Çalışmayı yürüten ekip ayrıca deniz kuşları ve somon gibi denizde beslenip nehirleri yukarı takip ederek çoğalan ve bir çoğu karasal havanlara yem olan balıkları da izledi. Bu balıklar ve kuşlar sayesinde yüz elli bin ton fosforun karaya taşındığı ortaya çıktı, fakat kuş popülasyonlarında düşüş aşırı balıkçılık bu değerlerin de dörtte bir oranına düşmesine sebep oldu.
İyileşme
Dünya devlerinin çoğu on iki bin yıl önce iklim değişikliği ve Neolitik avcıların faaliyetleri yüzünden yok oldu. Kalan devler olan balinalar da aşırı avcılık yüzünden önemli ölçüde azaldı. Fakat, UVM’den Roman iyileşmenin mümkün ve önemli olduğunu belirtiyor. Ve bizon örneğini veriyor, politik olarak biraz zorlayıcı olabilir fakat başarılabilir. Amerika’daki “besin pompası”nı tamir etmenin en iyi yolu.Ayrıca, bir çok balina türünün birey sayısı da artmakta; gelecekte balina sayısı yeniden artmış bir gezegende yaşayabiliriz.,
Çeviren: Batuhan Çağrı YAPAN
Kaynak: SCIENCEDAILY